به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی بانوی کوثر، حسن بن علی بن محمد(ع)مشهور بهامام حسن عسکری(ع)(۲۳۲-۲۶۰ق) یازدهمینامامشیعیان اثناعشریاست که به مدت شش سالامامترا بر عهده داشت. او فرزندامام هادی(ع)و پدرامام مهدی(عج)است.
مشهورترین لقب وی،عسکریاست که به اقامت اجباری‌اش درسامرااشاره دارد. او در سامرا تحت مراقبتحکومت عباسیقرار داشت و برای فعالیت‌هایش با محدودیت روبه‌رو بود. امام عسکری(ع) از طریق نمایندگان خود و نیز از راه نامه‌نگاری با شیعیان ارتباط داشت.عثمان بن سعید، نخستیننایب خاص امام زمان(عج)، از نمایندگان خاص وی نیز به شمار می‌رفت.
امام حسن عسکری(ع) در۸ ربیع‌الاولسال ۲۶۰ق، در ۲۸ سالگی درسامرابهشهادترسید و در کنار مرقد پدرشدفنشد. مدفن آن دو بهحرم عسکریینمشهور است و از زیارتگاههای شیعیان درعراقبه شمار می‌آید.
احادیثی از امام عسکری(ع) در موضوعاتتفسیر قرآن،اخلاق،فقه، امور اعتقادی،ادعیهوزیارتروایت شده است.
زندگی‌نامه
- نسب: نسب امام حسن عسکری(ع) با هشت واسطه بهعلی بن ابی‌طالب(ع)نخستین امام شیعیان می‌رسد.[۱]پدرشامام هادی(ع)، دهمین امامشیعیان اثناعشریاست. به نقل از منابع شیعی، مادرشکنیزبود وحُدیثیا «حدیثه» نام داشت.[۲]در برخی از منابع نام او «سوسن»،[۳]«عسفان»[۴]و سلیل[۵]نیز ثبت شده است. امام عسکری(ع) برادری به نام جعفر داشت که بهجعفر کذابمعروف است. او پس ازشهادتامام عسکری(ع)، ادعایامامتکرد و با انکار تولد فرزندی برای او، به عنون تنها وارث او مدعی میراث آن حضرت شد.[۶]سید محمدو حسین دیگر برادران او بوده‌اند.[۷]
نوشتار اصلی:فهرست کنیه‌ها و لقب‌های امام حسن عسکری(ع)
- لقب‌ها: لقب‌های وی را هادی، نقی، زکی، رفیق و صامت ذکر کرده‌اند. برخی از مورخان لقب «خالص» را هم گفته‌اند.[۸]ابن الرضانیز لقبی است کهامام جواد(ع)،امام هادی(ع)و امام حسن عسکری(ع) به آن شهرت یافته‌اند.[۹]لقب «عسکری» نیز مشترک میان امام هادی(ع) و امام حسن عسکری(ع)، است زیرا هر دو در شهرسامرااقامت اجباری داشتند. «عسکر» عنوان غیرمشهوری برای سامرا بوده است.[۱۰]همچنین به خاطر اشتراک نام «حسن» میان ایشان وامام حسن مجتبی(ع)، ایشان را « حسن اخیر» نیز خوانده‌اند.[۱۱]
- کنیه:کنیهوی «ابومحمد» بود.[۱۲]در بعضی منابع کنیه‌های ابوالحسن،[۱۳]ابوالحجه،[۱۴]و ابوالقائم[۱۵]نیز به کار رفته است.
- تولد: بیشتر منابع تولد ایشان را درمدینهدانسته‌اند[۱۶]با این حال از تولد او در سامرا نیز سخن رفته است.[۱۷]بیشتر منابع متقدمامامیهولادت حضرت را درربیع‌الثانیسال۲۳۲قدانسته‌ند.[۱۸]در روایتی به نقل از امام حسن عسکری نیز همین تاریخ ذکر شده است.[۱۹]برخی دیگر از منابع امامیه واهل‌سنتولادت حضرت را در سال ۲۳۱ق نیز نوشته‌اند.[۲۰]شیخ مفیددر «مسار الشیعه» ولادت امام را۱۰ ربیع‌الثانیآورده است.[۲۱]در قرن ششم قمری این قول به حاشیه رفت و تولد حضرت در۸ ربیع‌الثانیشهرت یافته است[۲۲]که قول مشهور نزد امامیه نیز هست.
- شهادت: امام عسکری(ع)۸ ربیع‌الاولسال۲۶۰ق[۲۳]در دوره حکومتمعتمد عباسیدر ۲۸ سالگی بهشهادترسید.[۲۴]گزارش‌هایی نیز درباره شهادت او در ماه‌هایربیع‌الثانیوجمادی‌الاولینیز وجود دارد.[۲۵]شیخ مفیدبرآن است او به سبب بیماری از دنیا رفت؛[۲۶]اما بنا به گفتهفضل بن حسن طبرسیدراعلام الوری، بسیاری از علمایامامیهمعتقدند که امام عسکری بر اثر مسمومیت شهید شده است.[۲۷]مستند آنان روایت «و الله ما منّا الا مقتول شهید» منقول ازامام صادق(ع)است.[۲۸]بر اساس برخی گزارش‌های تاریخی دو خلیفه قبل از معتمد نیز در صدد قتل امام عسکری(ع) برآمده بودند. در روایتی آمده است معتز عباسی به حاجب خود دستور داد امام را در مسیرکوفهبه قتل برساند ولی با آگاه شدن مردم، موفق نشد.[۲۹]بر اساس گزارش دیگری، مهتدی عباسی نیز تصمیم گرفت امام را در زندان به شهادت برساند ولی تصمیم او عملی نشد و دوره حکومت او به سر رسید.[۳۰]امام عسکری(ع) در خانه خود درسامرا، که پیشترامام هادی(ع)نیز در آنجادفنشده بود، مدفون است.[۳۱]به نقل عبدالله بن خاقان، وزیر معتمد عباسی[۳۲]پس ازشهادتامام عسکری(ع)، بازارها تعطیل شد وبنی‌هاشم، بزرگان، رجال سیاسی و مردم درتشییعپیکر او شرکت کردند.[۳۳]این روز در تقویم رسمیجمهوری اسلامی ایرانبه مناسبت آغاز امامتامام زمان(ع)تعطیل رسمی است.[نیازمند منبع]
- همسر: طبق نقل مشهور، امام عسکری(ع) همسری اختیار نکرد و نسل او تنها از طریقکنیزیادامه یافت کهمادر حضرت مهدی(عج)است.[۳۴]منابع، نام مادر امام مهدی(عج) را متعدد و مختلف ذکر کرده‌اند. در منابع آمده است امام حسن عسکری(ع) خادمان و کنیزان متعدد رومی، صقلایی و ترک داشت[۳۵]و شاید این اختلاف در نام مادر امام زمان، از سویی به سبب تعدد کنیزان و از سوی دیگر به منظور پنهان نگاه‌داشتن تولد امام مهدی(عج) بوده است.[۳۶]
- فرزند: بر اساس اکثر منابع شیعه، تنها فرزند امام عسکری، امام زمان(عج) مسمّا به «محمد» است.[۳۷]از علمایاهل سنتنیز کسانی چون ابن اثیر، شبلنجی وابن صباغ مالکینیز نام محمد را به عنوان فرزند امام عسکری ذکر کرده‌اند.[۳۸]
درباره فرزندان حضرت، اقوال دیگری هم وجود دارد و او را دارای سه پسر و سه دختر شمرده‌اند.[۳۹]خصیبیافزون برامام مهدی(عج)از دو دختر به نامهای فاطمه و دلاله نام برده[۴۰]و ابن ابی‌الثلج افزون بر آن امام، پسری به نام موسی و دو دختر به نامهای فاطمه و عایشه (یا ام موسی) را برشمرده است،[۴۱]اما در برخی کتب انساب، نامهای ذکر شده، خواهران و برادران امام حسن عسکری(ع) هستند[۴۲]که شاید با فرزندان او خلط شده‌اند. در مقابل، برخی از منابع اهل سنت وجود فرزندی برای امام عسکری را انکار کرده‌اند[۴۳]که به احتمال این دیدگاه به خاطر مخفی بودن ولادت امام دوازدهم و عدم اطلاع آنان از تولد وی بوده است.[۴۴]
- انتقال به سامرا: در سنین کودکیِ امام حسن عسکری(ع)، پدرشامام هادی(ع)به اجبار بهعراقفراخوانده شد و درسامرا، پایتخت آن روزعباسیان، تحت‌نظر قرار گرفت. در این سفر امام عسکری(ع) نیز همراه پدر بود.مسعودیزمان این سفر را سال ۲۳۶ق[۴۵]ونوبختیسال ۲۳۳ق[۴۶]گفته‌اند. امام حسن عسکری بیشتر عمر خود را در سامرا گذراند و مشهور است که او تنها امامی است که بهحجنرفت، ولی درعیون اخبار الرضاوکشف الغمهروایتی نقل شده که راوی، آن را درمکهاز امام حسن عسکری(ع) شنیده است.[۴۷]
امام حسن عسکری(ع):
برای ما در کتاب خدا حقی قرار داده شده است و ما نزدیکان رسول خدا هستیم و خداوند ما را پاک گردانیده است؛ هیچ کس جز دروغگو این مقام را ادعا نمی‌کند.
علامه مجلسی، بحارالانوار، ۱۳۶۳ش، ج۷۵، ص۳۷۲.
دلایل و مدت امامت
امام عسکری(ع) به مدت شش سال (از ۲۵۴ تا ۲۶۰ق)امامتکرد. مهم‌ترین دلیل برایامامتحسن بن علی عسکری(ع) پس از شهادت امام هادی(ع)، وصیت و احادیث امام هادی(ع) درباره جانشینی او است.[۴۸]شیخ مفیددرالارشادبیش از ده روایت و نامه دراین‌باره آورده است.[۴۹]اکثر شیعیان ویاران امام هادی(ع)نیز پس از شهادت ایشان، به امام حسن عسکری(ع) به عنوان امام رجوع کردند،[۵۰]ولی عده اندکیجعفر بن علی، معروف به جعفر کذاب پسر دیگر امام هادی(ع)، را امام خود خواندند و عده‌ای نیز به امامتسید محمدکه در زمان امام هادی(ع) از دنیا رفته بود، معتقد شدند.[۵۱]برخی که از ادعای امامتجعفر کذابحمایت می‌کردند، اشکالاتی بر امامت امام عسکری(ع) وارد می‌می‌ساختند. اینان که عموما جایگاه علمی مناسبی هم نداشتند گاه مدعی می‌شدند دانش امام را سنجیده و آن را در سطح دانش کامل که برایائمه(ع)لازم است، نیافته‌اند.[۵۲]گاهی نیز مدعی می‌شدند در نامه‌های امام غلط‌های دستوری یافته‌اند.[۵۳]آنها برخی مواقع به نوع لباسی که امام پوشیده بود ایراد می‌گرفتند.[۵۴]و گاه در شئون امامت دخالت کرده و از امام به خاطر عملکردوکیلانشانتقاد می‌کردند.[۵۵]همچنین گاه دستورات امام و فرستاده‌ی ایشان را نمی‌پذیرفتند.[۵۶]از همین رو بود که امام عسکری(ع) می‌فرمود هیچ یک از پدرانشان به اندازه او مورد شک و تردید شیعیان قرار نگرفته است.[۵۷]امام استمرار این گونه رفتارها را از عواملی می‌داند که ممکن است به سلب نعمت الهی منجر شود.[۵۸]مدرسی طباطباییمعتقد است شاید همین ناسپاسی‌ها و کفران نعمت‌ها موجب شد که سرانجام جامعه شیعه از نعمت حضور امام معصوم محروم گردید.[۵۹]
شرایط سیاسی
دورهامامتامام عسکری(ع) با سه خلیفه عباسی همزمان بود:معتز عباسی(۲۵۲-۲۵۵ق)،مهتدی(۲۵۵-۲۵۶ق) ومعتمد(۲۵۶-۲۷۹ق).
شاید نخستین موضع سیاسی ثبت شده در زندگی امام حسن عسکری(ع) مربوط به زمانی باشد که امام حدود بیست سال داشت و پدرش هنوز زنده بود. ایشان در نامهای به عبدالله بن عبدالله بن طاهر از امیران صاحب نفوذ در دستگاه عباسی، که از دشمنان مستعین، خلیفه وقت به شمار می‌آمد، خلیفه را فردی طغیان‌گر خواند و ساقط شدن او را از خدا خواست.[۶۰]
پس از قتل مستعین، معتز به قدرت رسید در آغاز حکومت او رفتار خصومت‌آمیزی نسبت به امام هادی(ع) و امام عسکری(ع) گزارش نشده است. پس ازشهادتامام هادی(ع)نیز شواهد حکایت از آن دارد که با وجود محدودیت‌هایی که برای فعالیت‌های امام عسکری(ع) اعمال می‌شده، امام از آزادی نسبی برخوردار بوده است. برخی از ملاقات‌های حضرت با شیعیان در اوائلامامتخود، این مسئله را تأیید می‌کند. اما پس از گذشت یک سال، خلیفه به امام بدگمان شد و درسال ۲۵۵قایشان را زندانی کرد. امام در دوره یک‌ساله خلیفه بعدی (مهتدی) نیز همچنان در زندان بود.
با آغاز خلافت معتمد در سال ۲۵۶ق که با قیام‌های شیعی روبه‌رو بود، امام از زندان آزاد شد و به سازماندهی اجتماعی و مالیامامیهاهتمام ورزید. از این رو درصفرسال ۲۶۰قامام به دستور معتمد به زندان افتاد و خلیفه روزانه اخبار مربوط به امام را پیگیری می‌کرد.[۶۱]یک ماه بعد امام از زندان آزاد شد ولی تحت‌الحفظ به خانه حسن بن سهل وزیر مأمون در نزدیکی شهرواسطمنتقل شد.[۶۲]
یکی از عواملی که اوضاع سیاسی را برای امام عسکری(ع) و شیعیان سخت‌تر می‌کرد شهرت یافتنِ قیام امام دوازدهم(عج) بود.شیخ مفیددوران امامت امام عسکری (ع) را روزگار سخت توصیف کرده است.[۶۳]وی معتقد است در مذهبامامیهآمدن امام منتظَر مشهور شده بود و خلیفه که می‌دانست شیعیانانتظارآمدن او را می‌کشند در جستجوی فرزند امام عسکری (ع) بود و تلاش و کوشش بسیاری برای اطلاع یافتن از آن حضرت می‌کرد. به همین دلیل بود که امام عسکری (ع) ولادت فرزندش را مخفی کرد.[۶۴]شیخ طوسیبر این باور است که امام عسکری(ع) با توجه به این شرایط بود که در وصیت خود موقوفات و صدقاتش را به مادرش حُدیث احاله داد.[۶۵]
قیام‌ها و شورش‌ها
در زمان امام حسن عسکری(ع)، حرکت‌های اعتراض‌آمیزی انجام گرفت که برخی از آنها از سوی شیعیان و برخی با سوءاستفاده از نامعلویانبود.
- قیام علی بن زید و عیسی بن جعفر: این دو که علوی و از تبارامام حسن مجتبی(ع)بودند، درسال ۲۵۵ هجریدرکوفهقیام کردند. معتز، سپاهی به فرماندهی سعید بن صالح به سوی آنها فرستاد و این قیام را سرکوب کرد.[۶۶]
- قیام علی بن زید بن حسین: وی از نوادگانامام حسین(ع)بود و در زمان مهتدی عباسی در کوفه قیام کرد. شاه بن میکال با سپاهی به مقابله او رفت ولی شکست خورد. وقتی معتمد عباسی به قدرت رسید، کیجور ترکی را به سوی او فرستاد. علی بن زید پس از چندی تعقیب و گریز درسال ۲۵۷ هجری قمریکشته شد.[۶۷]
- قیام احمد بن محمد بن عبدالله: او در زمان معتمد عباسی درمصربین برقه و اسکندریه قیام کرد و با پیروان زیادی که پیدا کرد، ادعای خلافت نمود. احمد بن طولون، کارگزار ترک خلیفه در آن دیار، سپاهی به سوی او فرستاد و یاران او را از اطرافش پراکنده ساختند و او را کشتند.[۶۸]
- قیام صاحب زنج: زنگیان به رهبری علی بن محمد معروف بهصاحب زنجدرسال ۲۵۵ قمریعلیه خلیفه عباسی قیام کردند.[۶۹]این قیام پانزده سال طول کشید و مناطق وسیعی را تحت اشغال خود در آورد.[۷۰]امام حسن عسکری(ع)صاحب زنجرا ازاهل بیتنمی‌دانست.[۷۱]
ارتباط امام و شیعیان
با توجه به فشارهایعباسیانبر شیعیان، جامعه شیعه درتقیهبه سر می‌برد. با این حال امام حسن عسکری(ع) نسبت به اداره امور شیعیان و گردآوریوجوهاتاهتمام داشت و وکیلانی به سرزمین‌های مختلف می‌فرستاد.[۷۲]
دیدار با امام
از گزارش‌های تاریخی برمی‌آید که در بخش‌هایی از زندگی امام عسکری(ع)، محدودیت‌هایی برای ارتباط مستقیم شیعیان با امام وجود داشت.[۷۳]
از این رو هنگامی که امام به دارالخلافه برده می‌شد،[یادداشت ۱]شیعیان در مسیر حرکت او حاضر می‌شدند تا او را ملاقات کنند.[۷۴]شیخ طوسیخبری نقل کرده که حاکی از تجمع مردم هنگام عبور امام عسکری(ع) و احترام آنها به وی است.[۷۵]ولی به خاطر مراقبت‌های حکومت، گاه امام(ع)، شیعیان را از همین نوع رابطه با خود نیز منع می‌کرد. علی بن جعفر حلبی نقل کرده: در یکی از روزها که قرار بود امام به دارالخلافه برود ما به انتظار دیدار وی جمع شدیم؛ در این حال از طرف آن حضرتتوقیعی(نوشته‌ای) بدین مضمون به ما رسید: «کسی بر من سلام و حتی اشاره هم به طرف من نکند؛ زیرا در امان نیستید.»[۷۶]
نمایندگان امام
نوشتار اصلی:سازمان وکالت
امام عسکری(ع) مانند امامان پیش از خود از نمایندگانی جهت ارتباط با شیعیان استفاده می‌کرد. در منابع امامیعثمان بن سعیدبه عنوانباب[نماینده و رابط امام با مردم] شناخته شده است. وی پس از شهادت امام عسکری(ع)، نخستین نایب خاص امام زمان(عج) در غیبت صغری بود.[۷۷]همچنینعقید، خادم خاص وی که امام او را از کودکی بزرگ کرده بود حامل بسیاری از نامه‌های ایشان به شیعیان بود.[۷۸]فردی با کنیه غریب ابوالادیان خادم او نیز ارسال تعدادی از نامه‌ها را به عهده داشته است.[۷۹]
نامه‌نگاری
از راه‌های ارتباطی شیعیان با امام عسکری(ع)، مکاتبه بود؛ برای نمونه می‌توان به نامه‌های ایشان بهعلی بن حسین بن بابویه[۸۰]و نامه به مردمقمو آبه(آوه)[۸۱]اشاره کرد. در کتابکمال الدینآمده است ایشان اندکی قبل از شهادت، نامه‌های متعددی را به دست خود برایمدینهنوشت.[۸۲]شیعیان نیز در مسائل و موضوعات مختلف برای ایشان نامه می‌نوشتند و پاسخ آن را دریافت می‌کردند.
آمادهسازی شیعیان برای عصر غیبت
برخی از منابعی که به تحلیل وقایع تاریخی عصر امام عسکری(ع) پرداخته‌اند، معتقدند که ایشان اقداماتی برای آمادهسازی ورودشیعهبهعصر غیبتانجام داد: سخن گفتن امام عسکری(ع) با اصحاب خود از پسِ پرده و اینکه بیشتر فعالیت‌های مربوط به امام، توسطوکیلاناو انجام می‌گرفت را از جمله این اقدامات دانسته‌اند.[۸۳]مدرسی طباطبایی بر این باور است که امام عسکری برای آموزش نحوه حل مسائل علمی، گاه پاسخ سؤال‌هایفقهیرا به صورت کامل بیان نمی‌کرد[۸۴]و گاه نیز به بیان قاعده‌ای کلی می‌پرداخت تا فقها بتوانند به کمک آن، به پاسخ برسند.[۸۵]بعضی اوقات نیز امام برای پاسخ به پرسش‌های فقهی مراجعه به کتاب‌هایحدیثیشیعه را پیشنهاد می‌داد.[۸۶]با این‌گونه اقدامات، جامعه شیعه آموزش می‌دید تا مشکلات و مسائل فقهی و عقیدتی خود را بدون نیاز به مراجعه به امام حاضر حل کند.[۸۷]
تبیین معارف دینی
آموزه‌های شیعی
با توجه به پیچیدگی‌ها و ابهامات مربوط به تعیینامامدر آن دوران، در سخنان و نامه‌های امام حسن عسکری(ع)، به این آموزه برمی‌خوریم که زمین از حجت خالی نمی‌ماند[۸۸]و اینکه اگر امامت با انقطاع روبه‌رو شود و اتصال آن مخدوش گردد، امور خداوند مختل خواهد شد.[۸۹]و حجت خدا بر روی زمین نعمتی است که خدا به مؤمنان داده و آنان را با این هدایت، اکرام کرده است.[۹۰]
یکی دیگر از آموزه‌هایی که به اقتضای فشارهای موجود بر شیعیان در آن عصر به تکرار در سخنان آن حضرت دیده می‌شود، دعوت به صبر و باور به فرج و انتظار برای آن است.[۹۱]همچنین در احادیث آن حضرت بر تنظیم روابط درونی جامعه شیعه و معاشرت با برادران دینی نیز تاکید ویژه‌ای دیده می‌شود.[۹۲]
تفسیر قرآن
نوشتار اصلی:تفسیر امام حسن عسکری (ع)
تفسیرقرآن از جمله زمینه‌هایی است که مورد توجه ویژه امام حسن عسکری(ع) بوده است. کتاب تفسیری که در شمار کهن‌ترین آثار میراث تفسیریامامیهاست به ایشان منسوب شده است.
کلام و عقاید
امام حسن عسکری(ع) در شرایطی به امامت رسید که اختلافاتی اعتقادی در صفوف امامیه پدید آمده بود و اختلافاتی نیز در همان دوره امامت ایشان به وجود آمد. برای نمونه یکی از این مسائل بحث «نفی جسمانیت خداوند» بود که از سال‌ها قبل مطرح بود. در زمان امام حسن عسکری(ع) این اختلاف به اندازه‌ای زیاد شد کهسهل بن زیاد آدمینامه‌ای به امام نوشت و از ایشان دراین‌باره راهنمایی خواست. امام در پاسخ، از فرورفتن در مباحث ذات، پرهیز داد و سپس با اشاره به آیاتی از قرآن، فرمود:
خدا یکتا و یگانه است؛ نه زاییده و نه زاده‌شده است و نه برای او همتایی است. آفریننده است نه آفریده. هر آنچه بخواهد از اجسام و غیر آن می‌آفریند و خود جسم نیست… چیزی شبیه او نیست و او شنوا و بیناست.[۹۳]
فقه
در علم حدیث، یکی از القابی که برای امام حسن عسکری(ع) به کار رفته، لقب «فقیه» است.[۹۴]این نشان می‌دهد که امام از سوی اصحابش به طور خاص به این وجه شناخته می‌شده است. بخشی از احادیث ایشان به حوزهفقهو ابواب مختلف آن مربوط می‌شود. از آنجا که تدوین مذهب فقهیامامیهپیشتر توسطامام صادق(ع)انجام گرفته و سپس مراحل کمال خود را در زمانامام کاظم(ع)وامام رضا(ع)طی کرده بود، امام حسن عسکری(ع) بیشتر به فروعی پرداختند که مستحدث در زمان ایشان بود و یا به دلیلی در عصر ایشان چالش برانگیز بوده است مانند مسئله آغازرمضانو بحثخمس.[۹۵]
حرم
نوشتار اصلی:حرم عسکریین
امام عسکری(ع) پس ازشهادت، در کنار پدرشامام هادی(ع)دفنشد.[۹۶]بعدها در این مکان زیارتگاهی ساخته شد که به حرم عسکریین مشهور است. حرم امامین عسکریین در سال‌های ۱۳۸۴[۹۷]و ۱۳۸۶ش به دست تروریست های تکفیری تخریب شد،[۹۸]تخریب حرم عسکریینبه این رخدادها اشاره دارد. بازسازی حرم در سال ۱۳۸۹ش آغاز[۹۹]و در سال ۱۳۹۴ش پایان یافت.[۱۰۰]
کتاب‌شناسی
درباره امام یازدهم کتاب‌های متعددی به زبان‌های مختلف همچون فارسی، عربی، انگلیسی، اردو و اسپانیولی نگارش و منتشر شده است.[۱۰۱]در بعضی از سایت‌ها بیش از ۲۵۰ مورد کتاب و مقاله و پایان‌نامه فهرست و گردآ‌وری شده است.[۱۰۲]برخی از این کتاب‌ها از این قرار است:
- موسوعه الامام العسکری(ع)، اثر گروه علمی مؤسسه تحقیقاتی امام عصر(ع). گفته شده در این موسوعه شش جلدی همه مطالب مرتبط با امام حسن عسکری(ع) جمع‌آوری شده است و کتاب دربردارنده همه سخنان امام و آنچه از دیگران درباره شخصیت امام نقل شده، است.[۱۰۳]این کتاب را جامع‌ترین کتاب درباره امام یازدهم دانسته‌اند.[۱۰۴]
- مآثر الکبراء فی تاریخ سامراء (کتاب)نوشتهذبیح الله محلاتی
- موسوعه کلمات الامام الحسن العسکری(ع)، اثر جمعی از مؤلفان در پژوهشکده باقرالعلوم(ع) است که در چهار فصل سخنان امام را در عقاید، احکام، اخلاق و ادعیه و زیارات جمع‌آوری کرده است. این کتاب توسط جواد محدثی با عنوان «فرهنگ جامع سخنان امام حسن عسکری(ع)» به فارسی ترجمه شده است.[۱۰۵]
- شکوه سامرا، مجموعه مقالاتی دربارهامام هادی(ع)وامام عسکری(ع)و نوشته جمعی از نویسندگان است. در سال ۱۳۹۰ش توسط دانشگاه امام صادق(ع) به چاپ رسیده است.[۱۰۶]
گزیده سخنان
- زیبایى چهره، زیبایى آشکارا و ظاهرى است و اندیشه زیبا، زیبایى پنهان و باطنى است.[۱۰۷][یادداشت ۲]
- کسى که پارسایى جزء سرشت او وجود و سخاوت جزء طبیعت او و بردبارى دوست او گردد، هم دوستانش و ستایش و تعریف او زیاد خواهد شد و از دشمنانش با این ستایش انتقام مى گیرد.[۱۰۸]
- خشم، کلید هر بدى و زشتى است.[۱۰۹][یادداشت ۳]
- برترین مردم پیش خدا کسى است که نسبت به حقوق برادرانش آشناتر و در اداى آن حقوق کوشاتر باشد، و کسى که در دنیا براى برادرانش فروتنى کند، او پیش خدا از صدیقین و ازشیعیانراستینعلی بن ابى طالب(ع)به شمار مى آید.[۱۱۰]
- انسانى که دو رو و دو زبانه باشد بد بنده اى است، در روبـرو از برادرش تعـریف مى کـند و پشت سر گوشتش را (باغیبت) مى خـورد،[یادداشت ۴]اگر نعمتى به او داده شود حسد مى ورزد و اگر گرفتار شود به او خیانت مى کند.[۱۱۱][یادداشت ۵]
جستارهای وابسته
- امام هادی علیه‌السلام
- عیدالزهرا سنت یا بدعت
پانویس
- ↑سمعانی، الانساب، ۱۳۸۲ق، ج۹، ص۳۰۰.
- ↑کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۰۳؛ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۳۱۳
- ↑ابن طلحه، مطالب السؤول، ۱۳۷۱ق، ج۲، ص۷۸؛ سبط ابن جوزی، تذکره الخواص، ۱۳۸۳ق، ص۳۶۲
- ↑نوبختی، فرق الشیعه، ۱۳۵۵ق، ص۹۶.
- ↑حسین بن عبدالوهاب، عیون المعجزات، ۱۳۶۹ق، ص۱۲۳.
- ↑طبسی، حیاه الامام العسکری، ۱۳۸۲ق، ص۳۲۰-۳۲۴.
- ↑مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۱۱-۳۱۲.
- ↑ابن رستم طبری، دلائل الامامه، ۱۴۱۳ق، ص۴۲۵.
- ↑ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۶ق، ج۳، ص۵۲۳.
- ↑ابن خلکان، وفیات الاعیان، ۱۹۷۱-۱۹۷۲م، ج۲، ص۹۵.
- ↑ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۶ق، ج۳، ص۵۲۶.
- ↑ابن رستم طبری، دلائل الامامه، ۱۴۱۳ق، ص۴۲۴.
- ↑ابن رستم طبری، دلائل الإمامه، ۱۴۱۳ق، ص۴۲۴
- ↑خزعلی، موسوعه الإمام العسکری(ع)، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۳۲.
- ↑خزعلی، موسوعه الإمام العسکری(ع)، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۳۲.
- ↑شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۳۱۳؛ شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۹۲.
- ↑ابن حاتم، الدر النظیم، مؤسسه النشر الاسلامی، ص۷۳۷.
- ↑نگاه کنید به نوبختی، فرق الشیعه، ۱۳۵۵ق، ص۹۵؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۰۳؛ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۳۱۳
- ↑ابن رستم طبری، دلائل الامامه، ۱۴۱۳ق، ص۴۲۳.
- ↑نگاه کنید به ابن ابی‌الثلج، «تاریخ الائمه» مجموعه نفیسه، ۱۳۹۶ق، ص۱۴؛ مسعودی، اثبات الوصیه، ۱۴۰۹ق، ص۲۵۸.
- ↑شیخ مفید، مسار الشیعه، ۱۴۱۴ق، ص۵۲؛ نک: ابن طاووس، الاقبال، ج۳، ص۱۴۹؛ شیخ طوسی، مصباح المجتهد، ۱۳۳۹ق، ص۷۹۲.
- ↑نگاه کنید به ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۶ق، ج۳، ص۵۲۳؛ طبرسی، تاج الموالید، ۱۳۹۶ق، ص۵۷.
- ↑کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۰۳؛ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۳۱۴.
- ↑طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۳۱.
- ↑نک: مقدسی، بازپژوهی تاریخ ولادت و شهادت معصومان، ۱۳۹۱، ص۵۳۰-۵۳۳.
- ↑شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۳۳۶.
- ↑طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۳۱.
- ↑طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۳۲.
- ↑شیخ طوسی، الغیبه، ۱۳۹۸ق، ص۲۰۸؛ عطاردی، مسند الإمام العسکری(ع)، ۱۴۱۳ق، ص۹۲.
- ↑مسعودی، اثبات الوصیه، ۱۴۰۹ق، ص۲۶۸؛ کلینی، کافی، ۱۳۹۱ق، ج۱، ص۳۲۹.
- ↑شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۳۱۳.
- ↑امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۱۰۳.
- ↑نوبختی، فرق الشیعه، ۱۳۵۵ق، ص۹۶؛ کلینی، الکافی، ۱۳۹۱ق، ج۱، ص۵۰۵، به نقل از: پاکتچی، «حسن عسکری(ع)، امام»، ص ۶۱۹.
- ↑پاکتچی، «حسن عسکری،امام»، ص۶۱۸
- ↑مسعودی، إثبات الوصیه، ۱۴۰۹ق، ص۲۶۶، به نقل از: پاکتچی، «حسن عسکری(ع)، امام»، ص ۶۱۸.
- ↑محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۱۹۴.
- ↑ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۶ق، ج۳، ص۵۲۳؛ طبرسی، «تاج الموالید» در مجموعه نفیسه، ۱۳۹۶ق، ص۵۹.
- ↑ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۷، ص۲۷۴؛ ابن صباغ، الفصول المهمه، ص۲۷۸؛ شبلنجی، نور الابصار، ص۱۸۳، به نقل از: پاکتچی، «حسن عسکری(ع)، امام»، ص۶۱۸.
- ↑زرندی، معارج الوصول الی معرفه فضل آل الرسول(ص)، ص۱۷۶، به نقل از پاکتچی، «حسن عسکری(ع)، امام»، ص۶۱۸۶۱۹.
- ↑خصیبی، الهدایه الکبری، ۱۴۱۹ق، ص۳۲۸.
- ↑ابن ابی‌الثلج، «تاریخ الائمه» مجموعه نفیسه، ۱۳۹۶ق، ص ۲۱-۲۲.
- ↑مثلاً نک: فخرالدین رازی،الشجره المبارکه، ص۷۸، به نقل از: پاکتچی، «حسن عسکری(ع)، امام»، ص ۶۱۹.
- ↑نگاه کنید به ابن حزم، جمهره انساب العرب، ۱۹۸۲م، ص۶۱؛ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۳، ص۱۲۲، به نقل از: پاکتچی، «حسن عسکری(ع)، امام»، ص۶.
- ↑سلیمیان، درسنامه مهدویت، ۱۳۸۹ش، ص۱۸۴.
- ↑مسعودی، اثبات الوصیه، ۱۴۰۹ق، ص۲۵۹.
- ↑نوبختی، فرق الشیعه، ۱۳۵۵ق، ص۹۲.
- ↑شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۱۳۵؛ اربلی، کشف الغمه، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۱۹۸.
- ↑شیخ طوسی، الغیبه، ۱۳۹۸ق، ص۱۲۰-۱۲۲؛ اربلی، کشف الغمه، ۱۳۸۱ق، ج۲، ص۴۰۴-۴۰۷.
- ↑مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۱۴-۳۲۰.
- ↑جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۱ش، ص۵۳۷.
- ↑اشعری، المقالات و الفرق، ۱۳۶۰ش، ۱۰۱.
- ↑شهرستانی، الملل و النحل، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۲۰۰.
- ↑مسعودی، اثبات الوصیه، ۱۳۸۴ش، ص۲۵۲.
- ↑شیخ طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۲۴۶ـ۲۴۷.
- ↑شیخ طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۲۱۸.
- ↑رک: شیخ طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۴۰۹ق، ص۵۴۱.
- ↑شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۱، ص۲۲۲.
- ↑رک: شیخ طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۴۰۹ق، ص۵۴۱.
- ↑مدرسی طباطبایی، مکتب در فرآیند تکامل، ۱۳۷۴ش، ص۹۳.
- ↑ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۷، ص۱۵۱.
- ↑مسعودی، اثبات الوصیه، ۱۴۰۹ق، ص۲۶۸.
- ↑مسعودی، اثبات الوصیه، ۱۴۰۹ق، ص۲۶۹.
- ↑مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۳۶.
- ↑مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۳۶.
- ↑طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۱۰۸.
- ↑مسعودی، مروج الذهب، ۱۳۶۳ق، ج۴، ص۹۴
- ↑ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۷، ص۲۳۹-۲۴۰.
- ↑مسعودی، مروج الذهب، ۱۳۶۳ق، ج۴، ص۱۰۸.
- ↑ابوالفداء، المختصر فی أخبار البشر، مصر، ج۲، ص۴۶.
- ↑ابن‌العمرانی، الإنباء فی تاریخ الخلفاء، ۲۰۰۱م، ج۱، ص۱۳۸.
- ↑ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۶ق، ج۳، ص۵۲۹
- ↑مسعودی، اثبات الوصیه، ۱۴۰۹ق، ص۲۷۰؛ کشی، رجال کشی، ۱۳۴۸ش، ص۵۶۰
- ↑پاکتچی، «حسن عسکری(ع)، امام»، ص۶۲۶.
- ↑اربلی، کشف الغمه، ۱۴۲۱ق، ج۲، ص۹۳۰.
- ↑طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۲۱۵-۲۱۶.
- ↑راوندی، الخرائج و الجرائح، ج۱، ص۴۳۹.
- ↑پاکتچی، «حسن عسکری(ع)، امام»، ص۶۲۶.
- ↑شیخ طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۲۷۲، به نقل از: پاکتچی، «حسن عسکری(ع)، امام»، ص۶۲۶.
- ↑شیخ صدوق،کمال الدین، ۱۳۹۰ق، ص۴۷۵
- ↑ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۶ق، ج۳، ص۵۲۷؛ خوانساری، روضات الجنان، ۱۳۹۰ق، ج۴، ص۲۷۳-۲۷۴
- ↑ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۶ق، ج۳، ص۵۲۶
- ↑صدوق، کمال الدین،۱۳۹۰ق، ج۲، ص۴۷۴.
- ↑پورسید آقایی و دیگران، تاریخ عصر غیبت، ۱۳۷۹ش، ص۱۶۸ـ۱۶۹.
- ↑نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۳۵.
- ↑برای نمونه نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۴۵.
- ↑مدرسی طباطبایی، مکتب در فرآیند تکامل، ۱۳۷۴ش، ص۹۹.
- ↑مدرسی طباطبایی، مکتب در فرآیند تکامل، ۱۳۷۴ش، ص۹۸ـ۱۰۰.
- ↑برای نمونه: مسعودی، اثبات الوصیه، ۱۴۰۹ق، ص۲۷۱
- ↑برای نمونه: شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۰ق، ص۲۲۲
- ↑برای نمونه: کشی، رجال کشی، ۱۳۴۸ش، ص۵۴۱
- ↑برای نمونه: ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۶ق، ج۳، ص۵۲۷
- ↑ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۶ق، ج۳، ص۵۲۶
- ↑کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۱۰۳
- ↑برای نمونه: طریحی، جامع المقال، ۱۳۵۵ش، ص۱۸۵
- ↑پاکتچی، «حسن عسکری(ع)، امام»، ص۶۳۰
- ↑شیخ مفید،الارشاد، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۳۱۳.
- ↑خامه‌یار، تخریب زیارتگاههای اسلامی در کشورهای عربی، ص۲۹ و ۳۰
- ↑خامه‌یار، تخریب زیارتگاههای اسلامی در کشورهای عربی، ص۳۰.
- ↑خبرگزاری ابنا: آخرین وضعیت ساخت ضریح حرمین عسکریین(ع)
- ↑خبرگزاری ایلنا؛ عملیات بازسازی گنبد حرم امامین عسکریین پایان یافت
- ↑برای نمونه نگاه کنید به«کتاب‌شناسی امام حسن عسکری(ع)»، پایگاه اطلاع‌رسانی حدیث شیعه؛«کتاب‌شناسی امام حسن عسکری(ع)»، وبسایت سازمان تبلیغات اسلامی؛«کتاب‌شناسی امام حسن عسکری(ع)»، وبسایت بنیاد فرهنگی امامت.
- ↑نگاه کنید به «کتاب‌شناسی امام حسن عسکری(ع)»، وبسایت سازمان تبلیغات اسلامی.
- ↑صالحی، «شناخت و جایگاه موسوعه الامام العسکری(ع)»، ص۹۹ و ۱۰۰.
- ↑فاطمی، «نقد موسوعه الامام العسکری(ع)»، ص۸۴.
- ↑«فرهنگ جامع سخنان امام حسن عسکری(ع)»، پاتوق کتاب فردا.
- ↑شکوه سامرا: مجموعه مقالات درباره امام هادی و امام عسگری علیهما السلامپاتوق کتاب فردا
- ↑علامه مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۷ ص ۹۵.
- ↑شهید اول، الدرّه الباهره من الأصداف الطاهره، ۱۳۷۹ش، ج۲، ص۴۷.
- ↑حرّانی، ابن شعبه، تحف العقول،۱۴۰۴ق، ج۱، ص۴۸۸.
- ↑علامه مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۷۵، ص۱۱۷.
- ↑علامه مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۷۸، ص۳۷۳.
- ↑طبق نقل یکی از خدمتکاران امام، آن حضرت مجبور بود هردوشنبهوپنجشنبهدر دارالخلافه حاضر شود.(طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۲۱۵.)
- ↑حُسن الصوره جمال ظاهر ، وحُسن العقل جمال باطن.
- ↑الغضب مفتاح کل شر
- ↑منظور آیه ۱۲ سوره حجرات است وَلَا یَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضًا ۚ أَیُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَنْ یَأْکُلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتًا فَکَرِهْتُمُوهُ …ترجمه:و بعضى از شما غیبت بعضى نکند؛ آیا کسى از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده‌اش را بخورد؟ از آن کراهت دارید.
- ↑شبیه به همین مضمون نیز از امام کاظم(ع)نقل شده است. (چه بد بنده‌ایست بنده دو زبان و دو رو که برادر را در پیش او بستاید و در پشت سرش بخورد اگرش بدهند حسد برد، و اگرش گرفتار شود او را وانهد)تحف العقول، ترجمه محمدباقر کمره ای، ۱۳۷۶ش، تهران، کتابچی، ص۴۱۶
- خبرنگار: بهرام محمدرضالو
انتهای پیام/
- کد خبر 17105
- 53 بازدید
- پرینت
